واریس بیماری است که در اثر نارسایی در دریچه‌های سیاهرگ‌ها رخ می‌دهد و منجر به تورم و برآمدگی رگ‌ها خواهدشد. این عارضه معمولاً در پایین ساق پا، پشت زانو و قوزک رخ می‌دهد و باعث بد منظرگی و درد شدید شده و حتی در مواردی اجازه‌ی رسیدن مواد مغذی به پوست و ماهیچه‌ها را نمی‌دهد و ممکن است باعث ایجاد زخم شود.
وزن زیاد، ایستادن دراز مدت، رانندگی و نشستن طولانی، لباس‌های تنگ و در مواردی نارسایی گوارشی و یبوست باعث ایجاد فشار و اختلال در فرم سیاهرگ‌ها و عدم خونرسانی می‌شود. برای درمان واریس عموماً از جوراب‌های تنگ و محکم مخصوص واریس استفاده می‌شود. نشستن در حالتی که پا پایین‌تر از سطح قلب قرار نگیرد در بهبود و درمان این عارضه بسیار مؤثر است.
اگر شما هم مبتلا به واریس هستید و به ورزش کردن علاقه دارید، حتماً تا به حال از خودتان پرسیده‌اید چه ورزشی برای شما مفید است و از شدت دردتان می‌کاهد؟ در این مطلب از مجله علم ورزش با ما همراه شوید تا پاسخ پرسش‌های خود در رابطه با ابتلا به واریس و کاهش احتمال بروز درد در حین ورزش را بیابید.حقیقت این است که حتی ورزشکاران حرفه‌ای نیز ممکن است به واریس و نارسایی رگ‌ها دچارشوند. بعضی از حرکات ورزشی خطر ابتلا به واریس و دیگر ناهنجاری‌های مربوط به رگ‌ها را افزایش می‌دهد.
باید‌ها و نبایدها
بیماری‌های نارسایی رگ‌ها مثل واریس عمدتاً ۳ دلیل اصلی دارند : نشستن‌ها و ایستادن‌های طولانی، عوامل ارثی و بارداری. با این حال اگر شغل و شرایط شما نیز به گونه‌ای باشد که شما را در معرض ابتلا به واریس قراردهد باز هم راه‌هایی هست که با رعایت کردن آن‌ها می‌توانید از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید.
علل بيماري
به گفته دكتر محمدرضا ظفرقندي، فوق‌تخصص جراحي عروق و استاد دانشگاه علوم پزشكي تهران، «ارث» يكي از مهمترين عواملي است كه در پيشرفت اين بيماري نقش دارد، از طرفي ثابت نشستن و يا ثابت ايستادن، اضافه وزن، پوشيدن لباس‌هاي خيلي تنگ و استفاده از قرص‌هاي هورموني (استروژن پروژسترون) در ايجاد اين بيماري موثرند.
افرادي كه در معرض ابتلا به اين بيماري هستند بايد به پزشك مراجعه كنند تا برايشان جوراب استاندارد و مخصوص تجويز شود.
دكتر ظفرقندي با بيان اين مطلب مي‌افزايد: با اندازه‌گيري كلاس فشار جوراب، فشار لازم براي بازگشت خون ايجاد ميشود كه نقش بسيار موثري در تنظيم و جلوگيري از پيشرفت بيماري دارد.
اگر واريس كنترل نشود…
در صورت عدم كنترل بيماري، واريس در وريدها افزايش قابل توجهي خواهد داشت كه در نهايت عضلات پا شروع به درد و احساس سنگيني خواهد داشت. به گفته اين فوق‌تخصص عروق، در صورت پيشرفت بيماري، فرد شب‌ها با سنگيني عضلات، كوفتگي و درد مواجه ميشود كه ناچار است براي التيام درد، پاهايش را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهد.
با پيشرفت واريس، بيماري خود را به شكل تغيير رنگ (لكه‌هاي قهوه‌اي) و چرمي شكل شدن پوست نشان مي‌دهد كه در نهايت به ايجاد زخم‌هاي واريسي منجر ميشود كه خود به خود در قسمت‌هاي تحتاني ساق پا به وجود مي‌آيد و به راحتي قابل علاج نيستند.
گفتني است اگر تورم بيش از حد يا وقتي پوست روي وريدهاي واريسي پوسته‌پوسته شده، زخمي تغيير رنگ داد يا مستعد خونريزي شد، احتمال ابتلا به درماتيت (التهاب پوست) ناشي از توقف خون در رگ وجود دارد. يا اگر وريدهاي واريسي قرمز رنگ هستند بايد به پزشك مراجعه شود زيرا احتمال دارد فرد به فلبيت (التهاب رگ) مبتلا شده باشد، بنابراين بهتر است شخص در هر مرحله‌اي از بيماري به پزشك مراجعه كند.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اين كه واريس، در هر مرحله درمان‌هاي مختلفي دارد، متذكر ميشود: در واريس‌هاي خفيف، مي‌توان با روش‌هاي تزريق موادي داخل رگهاي واريسي (اسكلروتراپي) باعث بهبود و جمع شدن رگهاي واريسي شد ولي اگر بيماري در مراحل پيشرفته‌تر باشد، مي‌توان به شكل درمان‌هاي سنتي (عمل جراحي و خارج كردن رگهاي خراب شده) و روش‌هاي پيشرفته استفاده از ليزر داخل وريدي، وريدهاي واريسي را روي هم خواباند و جمع كرد كه هر يك از اين روش‌هاي درماني و تركيبي مستلزم نظر و صلاحديد پزشك متخصص است تا از اين طريق از تبديل بيماري ساده‌اي همچون واريس به يك بيماري پيشرفته و صعب‌العلاج جلوگيري شود.
دكتر ظفرقندي، ورزش را يكي از عوامل مهم پيشگيري از بيماري بيان كرده و يادآور ميشود: محيط‌هاي گرم و داغ از قبيل سونا و حمام مي‌تواند در پيشرفت بيماري موثر باشد.
چه كنيم واريس نگيريم
به گفته اين پزشك متخصص، كساني كه در ابتداي ابتلا به بيماري هستند، مي‌توانند با مراجعه به پزشك و پوشيدن جوراب مخصوص بيماري خود را درمان كنند.
در اين ميان افرادي كه به اين بيماري مبتلا نيستند ولي فاكتورهاي خطر از قبيل (ارث) و (مشاغل نشسته) را دارند، مي‌توانند با پوشيدن جوراب‌هاي استاندارد از بروز اين بيماري پيشگيري كنند.
«اين بيماري پرهيز غذايي خاصي ندارد و با عدم اضافه وزن مي‌توان تا حد زيادي از پيشرفت بيماري پيشگيري كرد.»
اين عضو هيات علمي دانشگاه با اعلام اين مطلب مي‌افزايد: «يبوست» مي‌تواند تا حد بسيار زيادي باعث تشديد بيماري شود.
مثلا هموروئيد كه نوعي واريس در ناحيه مقعد است، بر اثر يبوست بروز مي‌كند و به نام (بواسير) شناخته ميشود و اگر اين عارضه در ناحيه «مري» ظهور پيدا كند به آن واريس مري گفته ميشود.
دكتر ظفرقندي در پايان با اشاره به اين‌كه اگر واريس در طولاني مدت درمان نشود باعث ايجاد زخم واريسي و لخته خون در وريدهاي واريسي به نام (ترومبو فلبيت) ميشود، مي‌افزايد: بهتر است همه افراد بخصوص خانم‌هايي كه در پا و اندام تحتاني خود علايمي از واريس مشاهده كردند، قبل از پيشرفته شدن بيماري خود به پزشك متخصص عروق مراجعه و با پيگيري، بيماري خود را درمان كنند.
ورزش، مهمترین اصل
ورزش مهمترین عامل در درمان و پیشگیری از واریس است. اما اگر از واریس رنج می‌کشید، باید بدانید چه ورزش‌هایی برای شما مؤثر است و به بهبود وضعیت کمک می‌کند. زمانی که ورزش می‌کنید خون بسیار زیادی از سمت ماهیچه ساق پا و سیاهرگ‌ها به طرف قلب پمپ می‌شود، در نتیجه هر چه ماهیچه ساق قویتر باشد، خون بیشتری را به طرف قلب پمپ کرده و خطر ابتلا به واریس را کاهش می‌دهد. در ادامه خواهیم دید چه ورزش‌هایی برای واریس مناسب هستند و کدام یک نتیجه معکوس دارند.
پیاده‌روی
پیاده‌روی بهترین ورزش برای درمان و پیشگیری از واریس است. پیاده‌روی یک فعالیت کم شدت است که علاوه بر وارد نیاوردن فشار زیاد بر روی ماهیچه‌ها باعث پمپاژ خون بیشتر و بهبود عملکرد جریان خون می‌شود. یک هدف برای خودتان مشخص کنید و حداقل ۵ روزدر هفته را به پیاده‌روی اختصاص دهید. تأثیر این ورزش به‌زودی برای شما مشخص خواهد شد.
دوچرخه ثابت و الپتیکال
یک ورزش کم‌شدت دیگر استفاده از دوچرخه و الپتیکال برای کمک به بازگشت خون از سمت رگ‌های پا به قلب است که علاوه بر کمک به خونرسانی فشاری به مفاصل و استخوان‌ها وارد نمی‌کند.
دویدن
دوی نرم و جاگینگ یک ورزش مؤثر در بهبودی مبتلایان به واریس است. دویدن سرعت گردش خون را بیشترمی‌کند و با اعمال فشار باعث حرکت ماهیچه‌ها و قویتر شدن آن‌ها می‌شود. اگر به واریس مبتلا هستید بهتر است روی سطح نرم مثل چمن بدوید تا به مفاصل‌تان ضربه وارد نشود.
وزنه زدن
ورزش‌های شدید فشار قابل‌توجهی بر گردش خون وریدی وارد می‌کنند. در زمان بلند کردن وزنه در انواع ورزش‌های با شدت بالا، خون در راه بازگشت به قلب به ورید اجوف در ناحیه شکم ریخته می‌شود. این عمل باعث افزایش فشار در شکم شده و زور زدن ناشی از بلند کردن وزنه سنگین مانع بازگشت خون به قلب خواهد شد.
در نتیجه خون مجدداً در زمان نامناسب از ناحیه شکم به پاها بازگردانده می‌شود و منجر به فشار در رگ‌ها و وریدها و در نهایت آسیب به سیاهرگ‌ها خواهد شد. وزنه زدن و فعالیت‌های مشابه آن انتخاب مناسبی برای کمک به درمان واریس نیست. اگر شما به هر دلیلی فعالیتی شبیه به وزنه زدن می‌کنید در هنگام بلند کردن بازدم انجام دهید تا با رساندن اکسیژن کافی به خون از شدت آسیب به رگ‌ها بکاهید.
استفاده ازجوراب‌های محکم نیز به بازگشت خون به سمت قلب کمک می‌کند. بعضی از فعالیت‌های دیگر مثل دراز نشست، اسکوات فول رنج، لانگز و نشستن‌های طولانی در یوگا نیز منجر به وخامت واریس می‌شوند. توصیه می‌کنیم این ورزش‌ها را در زمان‌های بسیار کوتاه و همراه با تمرینات هوازی انجام دهید.
ممکن است شما در شرایطی باشید که نتوانید ورزش کنید، در نتیجه می‌توانید با انجام چند حرکت پیشنهادی و مؤثر به درمان واریس کمک کنید:
- در حالت نشسته یا ایستاده و انجام فعالیت‌های روزمره پاهایتان را از زانو خم و راست کنید تا خون در ناحیه ساق پا جریان داشته باشد.
- هنگام مسافرت و نشستن طولانی و حتی زمان بارداری از جوراب‌های محکم استفاده کنید تا فشار از روی رگ‌ها برداشته شود و به حالت نرمال برگردند.
- از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌دار تا جایی که مجبور نباشید خودداری کنید. این کفش‌ها ماهیچه‌های ساق پا را در حالتی قرار می‌دهند که بسیار ضعیف عمل می‌کنند.
با خواندن مطالب ذکر شده دریافتید که ورزش مهمترین عامل در جلوگیری از بروز واریس است در نتیجه در انتخاب ورزش مناسب دقت کنید، در جمع بندی کلی لازم است بدانید در صورت کار با وزنه باید طوری ورزش کنید که پا یا بالاتر و یا در سطح قلب قرار گیرد. به عنوان مثال از دستگاه پشت پا برای تقویت عضلات همسترینگ استفاده کنید.
به هیچ عنوان نفس‌تان را حبس نکنید. نحوه‌ی تنفس صحیح و بازدم در هنگام اعمال فشار روی وزنه را بیاموزید. احتباس اکسیژن و نرسیدن آن به ماهیچه ها باعث ایجاد فشار درون رگی و ابتلا به واریس خواهد شد.
استفاده از ویتامین‌ها و غذاهای پرفیبر نقش مهمی در درمان و پیشگیری از واریس دارند. درمان یبوست اولین گام در تغذیه مناسب در جهت بهبود این بیماری است. یبوست باعث اعمال فشار روی سیاهرگ‌ها در ساق پا می‌شود. مصرف غلات سبوس‌دار، برنج، ماکارونی، میوه‌ها و سبزیجات، کلم سبز و شاتوت توصیه می‌شود. همین‌طور استفاده از چربی‌های اشباع و کره مارگارین، شیرینی و شکلات که سرشار از چربی هستند، احتمال واریس وریدی را افزایش می‌دهند.
منبع: علم ورزش
